(της Γεωργίας Κανελλοπούλου)
Η Ίρμγκαρντ Κόιν ήταν μια από τις πιο δημοφιλείς και πρωτοποριακές συγγραφείς της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, μια ανεξάρτητη γυναίκα που ζούσε στο Βερολίνο – όπου είχε γεννηθεί το 1907. Η Κόιν κατηγορήθηκε από τους ναζί για την προώθηση αντιγερμανικών τάσεων, τα βιβλία της πέρασαν στη μαύρη λίστα του καθεστώτος και καταστράφηκαν, ενώ φυσικά της απαγορεύτηκε η συγγραφή νέων βιβλίων.
Η Κόιν τότε ΜΗΝΥΣΕ την Γκεστάπο και ζήτησε αποζημίωση για την κατάσχεση των βιβλίων της, δεν ξέρω πόσοι άλλοι άνθρωποι το έκαναν αυτό, πιθανολογώ κανένας. Προφανώς η μήνυση της δεν δικαιώθηκε…
«Αρχές Μαΐου μπαίνει στο τρένο. Το βασικό είναι να φύγει από τη χώρα της μαύρης χολέρας, της αδικίας, των απαγορευμένων βιβλίων. Θέλει να πάει στη θάλασσα. Η θάλασσα απλώνει τις σκέψεις, τις μεγαλώνει, τις ταξιδεύει μακριά. Έτσι πιστεύει η Ίρμγκαρντ Κόιν. Αποφασίζει να πάει στην Οστάνδη, φτάνει στις 4 Μαΐου. Βλέπει την προκυμαία, την παραλία, τα μπιστρό, το καζίνο, τον ελεύθερο κόσμο. Μαγεύεται. Και ο κόσμος των εξορίστων την καλωσορίζει.»
Εκεί, στο βελγικό παραθαλάσσιο θέρετρο, η Κόιν γνώρισε τον Γιόζεφ Ροτ, μαγεύτηκε αμέσως, «είχα την αίσθηση πως έβλεπα έναν άνθρωπο που θα πέθαινε από θλίψη στις επόμενες ώρες» λέει, μα δεν μπορεί να φύγει από δίπλα του, ούτε κι εκείνος άλλωστε. Τους βλέπουμε να κάνουν τους περιπάτους τους στην παραλία – αλλά και στις σελίδες του γοητευτικού ομότιτλου βιβλίου του Φόλκερ Βάιντερμαν -. Γελάνε με τον Στέφαν Τσβάιχ, πίνουν με τον Χέρνερ Κέστεν, τα βάζουν με τον Τόμας Μανν που άργησε να πάρει το μέρος των εξορίστων, ξεπροβοδίζουν για την Ισπανία τον Άρθουρ Καίστλερ…
Η Κόιν κατέληξε στην Ολλανδία αλλά μετά την εισβολή των Ναζί και εκεί, φοβήθηκε πολύ: Σκηνοθέτησε την αυτοκτονία της και επέστρεψε με πλαστό διαβατήριο στη Γερμανία!!! Προφανώς σκέφτηκε πως ήταν το μέρος όπου δεν θα την αναζητούσαν οι Ναζί, και είχε δίκιο. Αφού πέρασε πολλά χρόνια στην αφάνεια (μια ζωντανή νεκρή μηνύτρια της Γκεστάπο που έγραψε ανατρεπτικά βιβλία, φαντάσου!) και σε δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, είχε τη χαρά να δει το μεγαλύτερο μέρος του συγγραφικού της έργου να επανεκδίδεται στη χώρα της το 1979, λίγο πριν πεθάνει. Τώρα την ανακαλύπτει και η υπόλοιπη Ευρώπη σιγά σιγά.
«Ξένη πόλη / άφησέ με να γίνω ξανά σαν τα παιδιά / που δεν τα ποδοπάτησε ακόμη ο άνθρωπος» γράφει σ’ ένα ποίημα της.
Πηγές
- Βιβλίο “ΟΣΤΑΝΔΗ 1936 – Το καλοκαίρι πριν το σκότος”, Φόλκερ Βάιντερμαν, (Εκδ. Άγρα, μετάφρ. Μ.Αγγελίδου. Από εκεί και το κείμενο εντός εισαγωγικών “αρχές Μαίου…”.
- https://diastixo.gr/logotexnikakeimena/poihsh/4328-irmgard-keun
- https://www.madamefigaro.gr/life/sugxroni-zoi/100837/irmgkarnt-koun-i-gunaika-pou-minuse-ti-gkestapo
Οι φωτογραφίες είναι από το διαδίκτυο. Η κεντρική είναι από το Ιστορικό Αρχείο της Πόλης της Κολωνίας: Irmgard Keun, Eupener Straße 19, 1955 © Peter Fischer . Η φωτογραφία της Κόιν με τον Γιόζεφ Ροτ είναι στην Οστάνδη το 1936.
