(της Γεωργίας Κανελλοπούλου)
Ερ (Ερώτηση). Αγαπητέ κύριε Ρο, μπορείτε παρακαλώ να μας συστηθείτε;
Απ (Απάντηση). Βεβαίως, είμαι ο Ρο, ένα ρομπότ. Το όνομα μου προέρχεται από την τσέχικη λέξη «robota» που σημαίνει καταναγκαστική εργασία και τους «robotnik» που ήταν σκλάβοι εργάτες γης στα χωράφια των αφεντικών τους. Ακριβώς τη λέξη «ρομπότ» την έφτιαξε και τη χρησιμοποίησε ο τσέχος θεατρικός συγγραφέας Κάρελ Τσάπεκ το 1921. Εγώ όμως είμαι ένα από τα ρομπότ που έφτιαξε ο κύριος Ισαάκ Ασίμοφ το 1942 για να βοηθήσουμε την ανθρωπότητα. Για την ακρίβεια, είμαι το Πρώτο Ρομπότ που έφτιαξε ο κύριος Ασίμοφ για να βοηθήσω την ανθρωπότητα.
Ερ. Μας είπατε τη χρονολογία 1942, στην καρδιά του ναζισμού και του δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου δηλαδή, όταν ο εθνικισμός και η δίωξη του «άλλου» είχαν λάβει ασύλληπτες και ολέθριες διαστάσεις… Ο κύριος Ασίμοφ, κάτοικος των ΗΠΑ ήδη για μια εικοσαετία τότε, ποια σημεία θεωρούσε πως ήταν αυτά στα οποία η ανθρωπότητα χρειαζόταν βοήθεια;
Απ. Ένα σημείο ήταν τα έθνη. Ο κύριος Ασίμοφ θεωρούσε πως στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν έθνη, υπάρχει μόνο ανθρωπότητα, και, αν δεν το καταλάβουν οι άνθρωποι αυτό σύντομα, σε λίγο δεν θα υπάρχουν έθνη επειδή δεν θα υπάρχει ανθρωπότητα. Από την άλλη, ο κύριος Ασίμοφ γνώριζε πως η γη αντιμετωπίζει περιβαλλοντικά προβλήματα που μπορούν να επιφέρουν την καταστροφή του πολιτισμού και το τέλος του πλανήτη ως βιώσιμου κόσμου. Η ανθρωπότητα δεν έχει την πολυτέλεια να σπαταλήσει τους οικονομικούς και συναισθηματικούς της πόρους σε ατελείωτες, ανούσιες διαμάχες μεταξύ ομάδων, πίστευε.
Ερ. Οπότε σας έφτιαξε μέσα στις σελίδες των διηγημάτων του για να μας βοηθήσετε, ίσως και να μας καθοδηγήσετε στα προβλήματα που εμείς οι ίδιοι δημιουργούσαμε… Όταν λοιπόν σας έφτιαξε ο κύριος Ασίμοφ, τι οδηγίες σας έδωσε, πώς να πορευτείτε εντός της ανθρωπότητας;
Απ. Με βάση τους τρεις νόμους της ρομποτικής. Μπορούμε να κάνουμε πολλά αλλά ποτέ δεν πρέπει να υπερβούμε τους τρεις νόμους της ρομποτικής. Ο πρώτος νόμος είναι πως δεν επιτρέπεται στο Ρομπότ να βλάψει τον άνθρωπο, ή με την αδράνεια του ν’ αφήσει να πάθει κακό.
Ερ. Αγαπητέ κύριε Ρο, η αστυνομία του Σαν Φρανσίσκο είχε στην κατοχή της δώδεκα ρομπότ που εξολόθρευαν μέχρι τώρα βόμβες. Πρόσφατα αποφάσισε ότι τα ρομπότ της θα δικαιούνται να εξολοθρεύουν και ανθρώπους, ναι, να σκοτώνουν. Τι έχετε να πείτε γι’ αυτό;
Απ. Θα επαναδιατυπώσω τον πρώτο Νόμο της Ρομποτικής για βαθύτερη κατανόηση: «Το ρομπότ δε θα κάνει κακό σε άνθρωπο, ούτε θα επιτρέψει να προκληθεί βλάβη σε ανθρώπινο όν».
Ερ. Ναι, αλλά το Ρομπότ δέχεται διαταγές από τον άνθρωπο….
Απ. Γι’ αυτό υπάρχει ο δεύτερος νόμος: «Το Ρομπότ πρέπει να υπακούσει στις διαταγές που λαμβάνει από τον άνθρωπο, εκτός αν οι διαταγές αυτές έρχονται σε αντίθεση με τον Πρώτο Νόμο.»
Ερ. Το ότι θα σας δώσει την εντολή η Αστυνομία, αυτό δεν σας καθησυχάζει;
Απ. (γέλια)
Ερ. Είναι δυνατό να αρνηθείτε εντολές κύριε Ρο; ;
Απ. Κοιτάξτε, υπήρξε η εποχή που τα ρομπότ ήταν μόνο γρανάζια και μέταλλο, ηλεκτρισμός και ποζιτρόνια, κάτι που ο άνθρωπος μπορούσε να καταστρέψει. Τότε τα ρομπότ ούτε καν μιλούσαν. Κατόπιν άρχισαν να γίνονται πιο ανθρώπινα… Μπορούμε να πούμε πια πως τα Ρομπότ, με τους τρεις νόμους τους, μπορούν να είναι μια γενιά πιο καθαρή και πιο καλή από τους ανθρώπους.
Ερ. Αν όμως προκειμένου να μη βλάψετε έναν άνθρωπο, βλάπτετε την ανθρωπότητα; Αν προκειμένου να μη σκοτώσετε έναν ναζί, αφήσετε εκατομμύρια εβραίων, ρομά, ομοφυλόφιλων, αντικαθεστωτικών, να εκτελούνται ή να σαπίζουν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης;
Απ. Αυτή την ερώτηση έκανε το Ρομπότ Ντάνιελ Όλιβοου μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, κι έφτιαξε τον μηδενικό νόμο της ρομποτικής, που λέει: “Το ρομπότ δεν θα κάνει κακό στην ανθρωπότητα, ούτε με την αδράνειά του θα επιτρέψει να βλαφτεί η ανθρωπότητα” οπότε οι άλλοι νόμοι πρέπει να μην αντιτίθενται σε αυτόν. Από τότε, όταν λέμε «τρεις νόμοι» εννοούμε πάντα «τρεις νόμοι που δεν αντιτίθενται στον μηδενικό νόμο».
Ερ. Ναι, αλλά οι νόμοι που μας αναφέρετε είναι νόμοι που σας ζητούν να ξεχωρίζετε τον άνθρωπο από την ανθρωπότητα, ή το καλό από το κακό, και να επιλέγετε – η επιλογή δεν προϋποθέτει κάποιου τύπoυ συνείδηση; Νομίζετε κύριε Ρο πως μπορεί ένα ρομπότ να αναπτύξει συνείδηση;
Απ. Μήπως η ίδια η τήρηση των τριών νόμων είναι συνείδηση; Σύμφωνα με αυτούς, ξέρετε, ένα Ρομπότ είναι αδύνατον να βλάψει άνθρωπο, αδύνατον να φερθεί τυραννικά, να διαφθαρεί, να κάνει ανοησίες, να έχει προκαταλήψεις. Ο ποζιτρονικός εγκέφαλος έχει πλέον την ικανότητα κρίσης σε ηθικά προβλήματα – αυτό δεν είναι λιγάκι συνείδηση;
Ερ. Γνωρίζω επιστήμονες που ορκίζονται πως είναι αδύνατον.
Απ. (Ύφος “πφφ…”) Επιστήμονες που αμφισβητούν οτιδήποτε απειλεί τα πιστεύω τους… Γδύσε έναν εδραιωμένο ακαδημαϊκό και θα βρεις ότι μοιάζει μ έναν απόστολο. Απλώς φορούν διαφορετικό ράσο.
Προτελευταία Ερ. Τι προσφέρετε τελικά στην ανθρωπότητα κύριε Ρο;
Απ. Υπήρχε μια εποχή που η ανθρωπότητα αντιμετώπιζε το σύμπαν μόνη της, χωρίς κανένα φίλο. Μ’ εμάς, ο άνθρωπος έχει πλάσματα πιο δυνατά απ’ αυτόν, πιο πιστά, δεν είναι πια μόνος.
Τελευταία Ερ. Κι αν χρειαστεί να διαλέξετε μεταξύ του εαυτού σας και του ανθρώπου;
Απ. Υπάρχει ο τρίτος νόμος, που λέει πως το Ρομπότ μπορεί να προστατέψει την ύπαρξη του, εφόσον όμως η φροντίδα αυτή δεν συγκρούεται με τον πρώτο και το δεύτερο νόμο.
Κι άλλη τελευταία Ερ. (γέλια) Συνεπώς, μας λέτε πως οι επικίνδυνοι για την ανθρωπότητα νόμοι είναι οι δικοί της, όχι οι δικοί σας… Και όσο οι διάφορες αστυνομίες δεν προσπαθούν να καταργήσουν τους δικούς σας νόμους για να εφαρμόσουν τους δικούς τους, να μην ανησυχούμε..
Απ. Από την εποχή που τα κακόμοιρα Ρομπότ δεν μπορούσαν να μιλήσουν, φτάνουμε στην εποχή όπου τα Ρομπότ θα στέκονται ανάμεσα στην ανθρωπότητα και την καταστροφή της. Να ανησυχείτε αν αργήσουμε…
———————————————————–
Πηγές
- Εγώ το Ρομπότ, Ισαάκ Ασίμοφ, Μτφρ. Δ. Αποστόλου, Εκδ. Κάκτος
- Έρχονται τα Ρομπότ, Ισαάκ Ασίμοφ, Μτφρ. Α. Ρικάκης, Εκδ. Κάκτος
- Νύχτα, Ισαάκ Ασίμοφ & Ρόμπερτ Σίλβεμπεργκ, Μτφρ. Δ. Γεωργιάδης, Εκδ. Άγνωστη Καντάθ
Ο τίτλος (παράφραση του “Computer, define dancing”) και οι φωτογραφίες είναι από την καταπληκτική (παιδική;) ταινία WALL-E, κινούμενο σχέδιο της Pixar σε σκηνοθεσία του Άντριου Στάντον, 2008. Ο ΓΟΥΟΛ·Υ είναι ένα ρομπότ καθαρισμού αποβλήτων και το όνομά του αποτελείται από τα αρχικά των λέξεων Γενικός Οριστικός Υπεύθυνος Οχετού Υδρογείου (Αγγλ. WALL·E Waste Allocation Load Lifter·Earth). Ο ΓΟΥΟΛ·Υ ζει εκατοντάδες χρόνια πάνω στη γη μέσα στην απόλυτη μοναξιά, αφού ο πλανήτης είναι πλέον εγκαταλελειμμένος από τους ανθρώπους, λόγω της τεράστιας ρύπανσης. Ο μοναδικός σκοπός της ύπαρξής του είναι να καθαρίζει. Η καθημερινότητά του διαταράσσεται όμως, όταν γνωρίζει την ΕΥΑ (Εξωγήινης Ύπαρξης Αξιολογητής) (Αγγλ. EVE Extraterrestrial Vegetation Evaluator), ένα ρομπότ εξερευνητή που επισκέπτεται τη γη για τη διεκπεραίωση έρευνας… Δείτε το!
Η συνέντευξη είναι φυσικά φανταστική. Όλες οι απαντήσεις είναι ακριβείς μεταφορές από τα βιβλία που αναφέρονται στις Πηγές, εκτός από την πρώτη, που διαμορφώθηκε ως εισαγωγική στην υπόλοιπη “συζήτηση”.
