(της Γεωργίας Κανελλοπούλου)
This song is just a reminder to remind your fellow man
That this kind of thing still lives today
Ο Έμετ Τιλ πήγε διακοπές το καλοκαίρι του 1955 στη θεία του σε ένα χωριό στο Μισισιπή. Ο ίδιος ζούσε στο Σικάγο, οπότε, παρότι μαύρος, πήγαινε σε μικτό σχολείο και είχε λευκούς συμμαθητές ενώ τα, εξίσου μαύρα, ξαδέρφιά του στον νότο δούλευαν στα χωράφια και δεν μπορούσαν ούτε να κοιτάξουν λευκό. Ο Έμετ ίσως ξέχασε ότι η μαμά του τού είχε πει να προσέχει εκεί στον νότο γιατί ήταν σκληρά τα πράγματα, κι έτσι – λένε πως – σφύριξε σε μια λευκή κοπέλα και της είπε “μωρό μου”. Ίσως και να μη σφύριξε και να μην της είπε τίποτα και η κοπέλα να είπε ψέματα, έτσι για να κάνει λίγη πλακίτσα στο μαύρο ομορφόπαιδο. Την ίδια νύχτα λευκοί συγγενείς και φίλοι της τον πήραν από το κρεβάτι του, τον χτύπησαν άσχημα, τον βασάνισαν άγρια είναι το ακριβές, τον πυροβόλησαν και τον πέταξαν στο ποτάμι. 
Στη δίκη τους, όλη η πόλη έδωσε χρήματα για το συνήγορο υπεράσπισης των δολοφόνων. Οι δολοφόνοι λοιπόν αθωώθηκαν και το γλέντησαν μετά των συζύγων τους και των οικογενειών τους, τι λέμε, όλη η πόλη το γλέντησε. Ένα χρόνο μετά έδωσαν συνέντευξη στο περιοδικό Life όπου περιέγραψαν δημόσια πώς βασάνισαν και σκότωσαν τον Έμετ αλλά δεν συνέβη τίποτα, όλα μια χαρά.
Ο Έμετ Τιλ ήταν δεκατεσσάρων χρονών. Στη μαμά του είπαν πως δεν έκλαψε όσο έπρεπε στη δίκη.
The reason that they killed him there, and I’m sure it ain’t no lie
Was just for the fun of killing’ him and to watch him slowly die
Μετά από τρία τέταρτα του αιώνα, ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε το βιβλίο Δέντρα, ένα ευφυές αστυνομικό μυθιστόρημα με βιτριολικό χιούμορ, τρομακτικό πολιτικό βάθος και το εξής πρωτοφανές θέμα: Στη μικρή πόλη Χρήμα του Μισισιπή (πόλη υπαρκτή, με αυτό το όνομα, όπου είχε λάβει χώρα η δολοφονία του Έμετ) δολοφονούνται διάφοροι λευκοί άνθρωποι, με κοινό τους χαρακτηριστικό πως είναι αυτό που ευγενικά λέμε «λεχρίτες». Δίπλα σε κάθε πτώμα όμως υπάρχει κι ένα πτώμα μαύρου ανθρώπου, το ίδιο κάθε φορά, που στη συνέχεια εξαφανίζεται. Στο φόντο της παράξενης αυτής υπόθεσης, αποκαλύπτονται λίγο λίγο οι σχέσεις των ανθρώπων αυτών, των οικογενειών, των γιαγιάδων τους, με την άδικη δολοφονία του Έμετ το 1955…
They said they had a reason, but I can’t remember what
Το ευφάνταστο εύρημα, η εξαιρετική πλοκή και η κοφτερή ματιά του συγγραφέα στην κοινωνία που παρουσιάζει δίνουν ένα απίθανο αποτέλεσμα. Οι χαρακτήρες, ο τρόπος που μιλάνε, το τι λένε, η συμπεριφορά τους, δεν είναι καθόλου τιμητικά, και αποκαλύπτουν με τον πιο έξυπνο τρόπο πως υπάρχει αυτή η Αμερική που έβγαλε πρόεδρο τον Ντόναλντ Τραμπ δεύτερη φορά, κάνοντας τον πλανήτη να τρέμει. Το βιβλίο έχει εκδοθεί πριν από τη δεύτερη αυτή εκλογή, δεν μπορεί όμως λεπτό να ξεχάσει την πρώτη θητεία, ο πρόεδρος – και ό,τι πρεσβεύει – είναι παρών πάντα και παντού στις σελίδες των Δέντρων. Για παράδειγμα, σε μια σκηνή δύο μαύροι αστυνομικοί, φερμένοι από το Κέντρο για αυτές τις παράξενες υποθέσεις, είναι σε ένα εστιατόριο, ο ένας φλερτάρει με τη λευκή σερβιτόρα και ο άλλος του βάζει τις φωνές, «θες να σε βρουν πυροβολημένο σε κανένα χαντάκι;». Ο άλλος γελάει κάπως, με ύφος «μα τι λες, στις μέρες μας δε γίνονται τέτοια πράγματα» και ο φίλος του τού δείχνει την παρέα με τα καπελάκια του Τραμπ. Σιωπή.
If you can’t speak out against this kind of thing, a crime that’s so unjust
Your eyes are filled with dead men’s dirt, your mind is filled with dust
Σήμερα, η αφροαμερικάνικη κοινότητα των ΗΠΑ έχει θεσπίσει ένα σύστημα επαγρύπνησης που το ονομάζει Emmet Till Alert: είναι ένας μηχανισμός προειδοποίησης που ενημερώνει την κοινότητα για οποιοδήποτε σημαντικό ρατσιστικό περιστατικό ή έγκλημα μίσους συμβαίνει στη χώρα. Τελευταία φορά ενεργοποίησης του Emmet Till Alert ήταν τον Ιούνιο του 2023, όταν ο νυν πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ οδηγούνταν σε δίκη για 37 κακουργήματα, μεταξύ των οποίων ένα για συνωμοσία παρεμπόδισης της δικαιοσύνης. Η συνέχεια είναι γνωστή.
H ιστορία όμως δεν είναι ούτε γραμμική ούτε κυκλική, έχει το δικό της ρυθμό, έχει αίτια και αιτιατά, έχει τυχαιότητες, και τις δικές της πυροδοτήσεις. Εκατό μέρες μετά τη δολοφονία του Έμετ Τιλλ στο Μισισίπι, στη γειτονική Αλαμπάμα η Ρόζα Παρκς αρνήθηκε να δώσει τη θέση της στο λεωφορείο σε έναν λευκό επιβάτη, συνελήφθη, και το κίνημα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα φούντωσε για τα καλά. Το 1963, στις 28 Αυγούστου, ημέρα δολοφονίας του Έμετ, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ φώναξε στη διάσημη ομιλία του στη διαδήλωση της Ουάσινγκτον για την Εργασία και την Ελευθερία: «I have a dream». Τα όνειρα είχαν βρει έναν δρόμο.
Ο Μπομπ Ντίλαν είχε γράψει το τραγούδι του “The Death of Emmett Till” λίγο νωρίτερα.
——————————————————————————————————-
Ακούστε
Επίσης:
Το τραγούδι Mississipi Godam που συνέθεσε και τραγούδησε η Nina Simone το 1964, ως αντίδραση στις δολοφονίες του Emmett Till και του Medgar Evers που δολοφονήθηκε οχτώ χρόνια αργότερα, πάλι στο Μισισιπή.
Και το τραγούδι Strange fruit του Lewis Allan που ηχογράφησε η Billie Holiday το 1939.
Πηγές
- Βιβλίο Δέντρα του Πέρσιβαλ Έβερετ, μτφρ. Π. Τομαράς, εκδ. Gutenberg
- https://nmaahc.si.edu/explore/stories/emmett-tills-death-inspired-movement
- https://en.wikipedia.org/wiki/Emmett_Till
- https://www.cbsnews.com/baltimore/news/caucus-of-african-american-leaders-issue-emmett-till-alert-ahead-of-donald-trump-arraignment/
Οι φωτογραφίες είναι από τη σελίδα του National Museum of African American History & Culture. Ο Έμετ και η μαμά του, αλλού φωτογραφίες, πολλές του γνωστού ακτιβιστή φωτογράφου Τσαρλς Μουρ τις δεκαετίες 1950-60, από διαδηλώσεις στο Μισισιπή, στην Αλαμπάμα, στη Σέλμα, η διαδήλωση για την εργασία και την ελευθερία στην Ουάσινγκτον στις 28.08.1963. Στην τελευταία φωτογραφία είναι η Ρόζα Παρκς σε ομιλία με τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.
Σημείωση: Για την ιστορία σημειώνουμε εδώ πως το 2022, ναι, το 2022, ψηφίστηκε από την κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν ο λεγόμενος Νόμος Κατά του Λιντσαρίσματος με το όνομα του Έμετ Τιλλ στην επικεφαλίδα του, ένας ομοσπονδιακός νόμος που επιτέλους ορίζει το λιντσάρισμα ως έγκλημα μίσους που θα τιμωρείται με έως και τριάντα χρόνια φυλάκισης. Μένει να δούμε πόσο θα διατηρηθεί σε ισχύ ο νόμος.
