(της Γεωργίας Κανελλοπούλου)

[Ξέρεις τον Γουίλιαμ Φώκνερ; ρωτάει η Πατρίσια, κι ο Μισέλ θυμώνει λίγο: όχι, ποιος είναι, έχετε κοιμηθεί μαζί;]

Μπορεί στην ταινία «Με κομμένη την ανάσα» ο Ζαν Λικ Γκοντάρ να παρουσιαζει τον παραπάνω διάλογο, αλλά σε όλες του τις ταινίες οι ήρωες περιδιαβαίνουν με ένα βιβλίο στο χέρι, ή χαλαρώνουν κάπου αναπαυτικά με μια εφημερίδα ή περιοδικό, ή κάθονται μπροστά σε μια βιβλιοθήκη, ή έστω υπάρχουν βιβλία γύρω τους, πάνω στο κρεβάτι τους ή και στο πάτωμα. Pulp μυθιστορήματα, φιλοσοφικά και πολιτικά φυλλάδια, η Λότε του Τόμας Μαν, κλασικά δράματα ή κόμικς, το διάβασμα είναι παντού στον κινηματογράφο του Γκοντάρ – ενώ και οι συζητήσεις των ηρώων του είναι γεμάτες με αποσπάσματα διάφορων βιβλίων.

Στην «Κινέζα» σχεδόν πρωταγωνιστεί το Κόκκινο βιβλίο του Μάο (γι’ αυτό ίσως η «Κινέζα» λατρεύτηκε και μισήθηκε ταυτόχρονα με απόλυτο πάθος). Λουί Αραγκόν, Βιρτζίνια Γουλφ, Ρόμπερτ Άντρεϊ, Αντρέ Μαλρό, Λούις Κάρολ, Λουίς Φερντινάντ Σελίν, Μαρσέλ Προυστ, Μαργκερίτ Ντιράς, Έντγκαρ Άλαν Πόε είναι λίγα μόνο συγγραφικά ονόματα που παρελαύνουν στις ταινίες του Γκοντάρ, ενώ όλη η «Περιφρόνηση» στριφογυρίζει γύρω από την Οδύσσεια. Στην ίδια ταινία η Μπριζίτ Μπαρντό διαβάζει στο μπάνιο της το βιβλίο του σκηνοθέτη και κριτικού Luc Moullet  για τον Φριτς Λανγκ!

Το βραβείο βιβλιοφιλικής συμπεριφοράς όμως κερδίζει χωρίς δεύτερη σκέψη το «Αρσενικό Θηλυκό», που γυρίστηκε το 1965, όπου ο Γκοντάρ βρίσκει την ευκαιρία να παρουσιάσει σε όλη τη διάρκεια της ταινίας ολόκληρα αποσπάσματα από διάφορα βιβλία λογοτεχνίας και ποίησης, από Ελυάρ μέχρι Σέξπιρ, Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας. Στην ίδια ταινία δύο ήρωες διαβάζουν στην κουζίνα ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στους Μοντέρνους Καιρούς τη χρονιά που γυρίστηκε η ταινία, εισάγοντας στον κόσμο του Γκοντάρ και την άμεση επικαιρότητα. Οι εφημερίδες είναι επίσης πρωταγωνίστριες στον κινηματογραφικό αυτό κόσμο, μην ξεχνάμε πως ο σκηνοθέτης υπήρξε και δημοσιογράφος – άλλωστε και οι ταινίες του δίνουν πολλές φορές την αίσθηση δοκιμίου, άρθρου απόψεων, φιλοσοφικού κειμένου, πάντα διανθισμένες και με κάποιον τύπο ποίησης.

Όπως πριν από εκατό χρόνια οι αναγνώστες έψαξαν τις υποσημειώσεις του Τ.Σ. Έλιοτ στο ποίημά του «Έρημη Γη» του 1922 για να συντάξουν μια ιδανική λίστα ανάγνωσης, έτσι και οι φανατικοί θεατές του Γκοντάρ που παρακολουθούσαν π.χ. «Το Βιβλίο των Εικόνων» πρέπει να  πατούσαν κάποιο pause για να φτιάξουν αναγνωστική λίστα!

Όλα αυτά έκαναν τον Φρανσουά Τριφό να καυχηθεί όταν γύριζε το «Φαρενάιτ 451» – μια ταινία όπου πρωταγωνιστούν χιλιάδες, έστω και καμμένα, βιβλία – ότι επιτέλους! θα καταφέρει να εμφανίσει σ’ αυτή την ταινία περισσότερα βιβλία από όσα είχε συμπεριλάβει ο Γκοντάρ σε όλες τις προηγούμενες ταινίες του! Όμως κύριε Τριφό, δεν είμαι σίγουρη.

 

Πηγές

1. https://mubi.com/en/notebook/posts/bite-sized-godard-read-along-with-the-french-new-wave-auteur
2. Και οι ταινίες του φυσικά! Οι φωτογραφίες είναι φυσικά σκηνές από ταινίες του Γκοντάρ (με σειρά εμφάνισης στο κείμενο): Περιφρόνηση 1963, Με κομμένη την ανάσα 1960, Η κινέζα 1967, Αρσενικό θηλυκό 1966,  Geemany year 90 nine zero 1991, Το βιβλίο της εικόνας 2018, Ο τρελός Πιερό 1965, Αλφαβίλ 1965

Δείτε

1. Ταινία “Φαρενάιτ 451” του Φρανσουά Τριφό
2. Ζαν Λικ Γκοντάρ 

Μπόνους

Ο Γκοντάρ διαβάζει εδώ ο ίδιος το δοκίμιο της Χάνα Άρεντ για τη Φύση του Ολοκληρωτισμού. Εφτάμισι καλά λεπτά: https://www.youtube.com/watch?v=RLMEcxdsMew&t=170s