(της Γεωργίας Κανελλοπούλου)
Το μακρινό 1902, ένα χρόνο πριν οι αδελφοί Ράιτ επιχειρήσουν την πρώτη πτήση με αεροπλάνο, και σχεδόν εξήντα χρόνια πριν τη βόλτα στο διάστημα του Γιούρι Γκαγκάριν, ο Ζωρζ Μελιές, ένας γάλλος σκηνοθέτης, πρώην ταχυδακτυλουργός, σκηνοθέτησε μια ταινία στην οποία προσγείωσε ένα διαστημικό σκάφος στο φεγγάρι, υπερβαίνοντας μάλλον κάθε φιλοδοξία του καιρού του, τόσο ως προς το διαστημικό εγχείρημα όσο και ως προς το καλλιτεχνικό. Βασίστηκε σε δύο μοναδικά βιβλία, το Από τη Γη στη Σελήνη του Ιούλιου Βερν και το Οι Πρώτοι Άνθρωποι στο Φεγγάρι του Χ.Τζ. Γουελς. Λέγεται πως οι πρώτοι θεατές χειροκροτούσαν επί ώρες, επικυρώνοντας έτσι τη δημιουργία ενός από τα πιο δημοφιλή κινηματογραφικά είδη: την Επιστημονική Φαντασία. Και δεν νομίζω πως υπάρχει άνθρωπος που δεν αναγνωρίζει – έστω κάτι να του θυμίζει – τη σκηνή με το διαστημόπλοιο σφηνωμένο στο μάτι του Φεγγαριού, μια εικόνα που δεν λείπει από κανένα Σινεφίλ Ανθολόγιο, από καμία Ιστορία του Κινηματογράφου.
Ευτύχησα να (ξανα)δώ την ταινία πρόσφατα, στο σπίτι του Ιούλιου Βερν στη Νάντη, ένα υπέροχο αρχοντικό με θέα στο Λίγηρα γεμάτο με τις ιστορίες αυτού του μοναδικού ανθρώπου, που τα βιβλία του τα διαβάζουμε από έξι χρονών ως ογδονταέξι, και πάντα αναφωνούμε «μα πώς το σκέφτηκε αυτό;». Μια ομάδα αστρονόμων εκτοξεύονται στο διάστημα μέσα από ένα κανόνι, φτάνουν στο Φεγγάρι κι εκεί πρέπει να αντιμετωπίσουν τους κατοίκους του, που δεν φαίνονται πολύ καλοί, σκοτώνουν τον φεγγαρίσιο αρχηγό, παίρνουν κι έναν αιχμάλωτο και επιστρέφουν πανηγυρικά στη Γη, αυτό είναι το σενάριο της ταινίας του Μελιές.
Περιπετειώδης και η ίδια η ταινία ως πνευματικό αγαθό, έπεσε στα χέρια του παμπόνηρου Τόμας Έντισον (δαιμόνιος!) ο οποίος την αντέγραψε και έκανε τη διανομή της χωρίς να ρωτήσει κανέναν, τσεπώνοντας τα χρήματα και συμβάλλοντας στην πτώχευση του Μελιές λίγο αργότερα. Για την ιστορία, να πω πως ο Τόμας Έντισον (δαιμόνιος!) πέντε χρόνια αργότερα έφτιαξε την Motion Picture Patents Company με στόχο να ελέγχει τη βιομηχανία του κινηματογράφου σε Αμερική και Ευρώπη, δεν άφηνε τίποτα κερδοφόρο στα χέρια άλλων – και ο Μελιές ήταν από αυτούς που αντιτάχθηκαν στην ιδέα του μονοπωλίου διανομής ταινιών. Ο κινηματογράφος δεν είναι μόνο η μαγεία του, ακόμα και για εκείνους που πάνε κι έρχονται με ευκολία στο Φεγγάρι…
Όπως ο Μελιές είχε τις περιπέτειες του, όπως ο φεγγαρίσιος αιχμάλωτος (είμαι σίγουρη πως) είχε τις περιπέτειες του στη Γη, έτσι και η ίδια ταινία ταλαιπωρήθηκε, καθώς όλες οι επιχρωματισμένες της κόπιες (χρωματισμένες με το χέρι παρακαλώ!) καταστράφηκαν στον πόλεμο. Όλες; Όχι. Μία γαλατικού θάρρους κόπια επέμεινε και βρέθηκε τελικά τη δεκαετία του 1990, πολύ ταλαιπωρημένη αλλά όχι τόσο ώστε να μην αποκατασταθεί. Δικαίως από κάθε άποψη λοιπόν η ταινία είναι ένα Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, επισήμως χαρακτηρισμένη ως τέτοιο από την Unesco. Εμείς μπορούμε να τη βλέπουμε πού και πού για να θαυμάζουμε τι μπορεί να φτιάξει το ανθρώπινο μυαλό, ειδικά τώρα που η τεχνολογία τα κάνει όλα να φαίνονται τόσο εύκολα, και απολύτως αυτονόητα… κάτι που η ίδια η Επιστημονική Φαντασία είχε προβλέψει.
Ένα ακόμα δείγμα του μυαλού μας είναι πως το 1961, τη χρονιά που η ανθρωπότητα μέσω του Γιούρι Γκαγκάριν χαιρετάει τη Γη από το διάστημα, ο Μάρκος Βαμβακάρης, αυτός ο «σκληρός» ρεμπέτης, λιμενεργάτης και εκδορέας στα νιάτα του, πριν μάθει προφανώς πως ο Μελιές είχε ήδη φέρει τον πρώτο φεγγαρίσιο αιχμάλωτο στη Γη, προσπάθησε με το τραγούδι του να προειδοποιήσει τη Σελήνη:
Χιλιάδες χρόνια στα ψηλά συντρόφους έχεις τ’ άστρα / Απόφευγέ τηνε τη γη γιατί ‘ναι ξελογιάστρα / Ποτέ μη θες φεγγάρι μου ανθρώπους να γνωρίσεις / Γιατί τα βάσανα της γης και συ θα τ’ αποκτήσεις.
Πηγές
- Η κεντρική εικόνα είναι η αφίσα της ταινίας του Ζορζ Μελιές Ένα Ταξίδι στο Φεγγάρι, 1902. Όλες οι άλλες φωτογραφίες είναι βιβλία και αντικείμενα από το Σπίτι του Ιούλιου Βερν στη Νάντη
- Δείτε την ταινία Ενα ταξίδι στη Σελήνη εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=03MVQJZwxFg
- Ακούστε το Μάρκο Βαμβακάρη εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=vywoUna6f80
- Διαβάστε επίσης: https://frapress.gr/2016/09/san-simera-taxidi-sto-feggari/
- Ή και: https://www.lifo.gr/san-simera/taxidi-sti-selini-toy-georges-melies
