(της Γεωργίας Κανελλοπούλου)

1.
“Τι ωραία εικόνα!! τόσο άδεια!!” είπε η Αλίκη τριγυρνώντας στις πόλεις του Βιμ Βέντερς…
… γιατί ο Βιμ Βέντερς έκανε την πολαρόιντ πρωταγωνίστρια σε μια από τις καλύτερες ταινίες του, την Αλίκη στις Πόλεις, δεν ξέρω αν εκεί απέκτησε την αγάπη για τις πολαρόιντ ή μετά, οι ημερομηνίες δείχνουν κάπου εκεί. Πάντως λέει ο ίδιος πως όλη αυτή η ιστορία με τις πολαρόιντ δεν έχει καμία σχέση με τέχνη ή με το να κοιτάζεις αργότερα τι έφτιαξες. Έχεις στα χέρια μια πραγματική στιγμή, όχι αντίγραφο, όχι εκτύπωση, όχι εικόνα σε οθόνη. Η πολαρόιντ είναι η αίσθηση ότι έκλεψες μια εικόνα από τον κόσμο. Πήρες κάτι από το παρελθόν του και το έκανες παρόν. Γι’ αυτό κι εγώ ονόμασα αυτό το site έτσι: Polaroid Stories. 

Πριν λίγα χρόνια έγινε στο Λονδίνο μια έκθεση με τον τίτλο “στιγμιαίες ιστορίες“. Ήταν φωτογραφίες, πολαρόιντ φυσικά, του Βιμ Βέντερς, οι περισσότερες τραβηγμένες στην Αμερική τη δεκαετία 1973-1983. 12.000 πολαρόιντ τράβηξε ο Βέντερς, στα χέρια του έμειναν περίπου 3.000, “τις χάριζα εκείνη τη στιγμή που τις έβγαζα”, λέει, “δε μ’ ένοιαζε να τις έχω”. Στην έκθεση οι φωτογραφίες είχαν χωριστεί σε κατηγορίες, Αυτοκινητόδρομοι, Τζούκμποξ, Γραφομηχανές, California dreaming, Ψάχνοντας την Αμερική. Πόλεις, έρημοι, δρόμοι, άνθρωποι, ο Ντένις Χόπερ, ξενοδοχεία, σκηνές από ταινίες φωτογραφημένες πριν γίνουν κινηματογράφος: ένα ιμπρεσιονιστικό ημερολόγιο εκείνου του καιρού. “Tότε δεν έπρεπε να σκεφτείς τόσο πολύ για να κάνεις μια ταινία, ή ένα ταξίδι”, λέει ο Βέντερς. “Το αποφάσιζες, το έκανες, το αποτύπωνες και σε μια πολαρόιντ. Όταν μου είπαν για την έκθεση, δίστασα πολύ. Η μόνη δικαιολογία για να εκθέσεις όλα αυτά σε μια γκαλερί είναι ότι δείχνουν τι έγινε, είναι μια ανάμνηση του πώς ήταν τα πράγματα και τι χάσαμε. Η συνειδητοποίηση όμως ότι κάτι χάσαμε δεν είναι απαραίτητα νοσταλγική. Μπορεί να είναι τραγική.” Έτσι λέει.

Οι πολαρόιντ δεν είναι σαν τις άλλες φωτογραφίες. Ο Ταρκόφσκι είχε πάθος με τις πολαρόιντ, ο Αντονιόνι το ίδιο. Σκέφτομαι πως στην πολαρόιντ δεν έχει τόση σημασία τι φωτογραφίζεις, αλλά η ιστορία που παίζεται εκείνη τη στιγμή πίσω απ’ αυτό που φωτογραφίζεις, όμως γι αυτούς τους ιδιοφυείς σκηνοθέτες η εικόνα ήταν πολύ σημαντική, εξίσου σημαντική με την ιστορία, ίσως λοιπόν η πολαρόιντ να ήταν γι’ αυτούς η μοναδικότητα μιας σκηνής… Ο Βέντερς πάντως είναι στενοχωρημένος. “Άλλαξαν όλα, λέει, άλλαξε και η τέχνη του κοιτάζειν, δεν υπάρχει πια η ιερότητα της μοναδικής στιγμής”. Πριν λίγα χρόνια χάρισε την πολαρόιντ μηχανή του στην Πάτι Σμιθ. “Είχε παλιώσει πολύ η δική της”, είπε.

2.

 

Δεν φωτογραφίζω για να αλλάξω τον κόσμο, αλλά έτσι, απλώς φωτογραφίζω, είπε η Πάτι Σμιθ, που όμως πάντα σπρώχνει τον κόσμο προς κάτι καλύτερο, λέω εγώ. Έτσι και με την πολαρόιντ της! τσουπ, πιάνει μια στιγμή, μια εικόνα, ένα αντικείμενο ή έναν τάφο ανθρώπου που αγαπήθηκε, και αυτό είναι όλο – αλλά γιατί αυτό είναι λίγο;

 

H καρέκλα του Ρομπέρτο Μπολάνιο, το τραπέζι της Πάτι στο cafe ino, το κρεβάτι της Φρίντας και του Ντιέγκο στο γαλάζιο σπίτι, ο τάφος του Ουώλτ Ουίτμαν: οι πολαρόιντ της Πάτι Σμιθ.

 

 

3.
“Ο Αντρέι Ταρκόφσκι συχνά σκεφτόταν τον τρόπο που ο χρόνος πετά και αυτό ακριβώς ήταν που ήθελε: να τον σταματήσει, ακόμα και με αυτές τις βιαστικές Polaroid φωτογραφίες”, γράφει ο σεναριογράφος Τονίνο Γκουέρα, στο βιβλίο “Instant Light: Tarkovsky Polaroids”.

Το μυστήριο της καθημερινής ζωής αποτύπωνε στις πολαρόιντ του ο Ταρκόφσκι, λέει ο ίδιος, απλώς αυτό. Τώρα βέβαια, εγώ βλέπω ότι το μυστήριο της καθημερινής ζωής για τον Ταρκόφσκι είναι ένα μαγευτικό παιχνίδι με το φως, συχνά και με το νερό, και εντέλει δεν ξέρεις αν αυτό που βλέπεις το βλέπεις ή το νιώθεις, όπως και στις ταινίες του, έτσι και στις πολαρόιντ του, νομίζω.

—————————————————-

Στιγμιαίες ιστορίες λοιπόν. Αλλιώς: polaroid stories. Η κεντρική φωτογραφία είναι του Βιμ Βέντερς. Δεν έχει να κάνει όμως με το τι χάσαμε, αλλά με το τι μπορούμε να φανταστούμε. Αυτές είναι οι δικές μου στιγμιαίες ιστορίες: να φανταστούμε πως ναι, όλα μπορούν να γίνουν αλλιώς.