(της Γεωργίας Κανελλοπούλου)
[Η Φριντλ Ντίκερ Μπραντάις ήταν ζωγράφος και δασκάλα. Ή δασκάλα και ζωγράφος. Γεννήθηκε στη Βιέννη το 1898. Εκτελέστηκε στο Άουσβιτς το 1944.]
Η Φριντλ Ντίκερ Μπραντάις φοίτησε στο Μπαουχάους, πήγε φυλακή το 1934 για τις “κομμουνιστικές ιδέες” της, μετακινήθηκε στη δημοκρατική ακόμα Πράγα λίγο μετά και έλαβε την τσέχικη υπηκοότητα, αρνήθηκε να φύγει στην Παλαιστίνη όταν της δόθηκε η ευκαιρία το 1938 και βρέθηκε το 1942 στο Γκέτο του Τερεζίν.
Η εικαστική τέχνη που δημιουργήθηκε μέσα στο γκέτο του Τερεζίν αποτελεί ένα μοναδικό φαινόμενο. Αντιγράφω από τη σελίδα https://www.he.duth.gr/sharedhistories: “Εξόριστη στο Τερεζίν το Δεκέμβριο του 1942, η Φριντλ Ντίκερ-Μπραντάις, εξέχουσα καλλιτέχνης στην περίοδο του Μεσοπολέμου, ίδρυσε στο γκέτο αρκετά καλλιτεχνικά σχολεία για παιδιά διαφόρων ηλικιών. Παρέδιδε μαθήματα καλλιτεχνικών και έκανε διαλέξεις σε εκατοντάδες παιδιά στο Tερεζίν. H Φριντλ έψαχνε διαρκώς για χαρτί, κηρομπογιές και χρώματα. Για τα σχέδια και τη ζωγραφική τους τα παιδιά χρησιμοποιούσαν κάθε κομμάτι χαρτιού με τον πιο οικονομικό τρόπο. 
Βοήθησε να οργανωθούν για τα παιδιά μυστικά μαθήματα και εκθέσεις, επειδή θεωρούσε την τέχνη έναν αποτελεσματικό τρόπο για να κατανοήσουν τα παιδιά τα συναισθήματα και το περιβάλλον τους. Με αυτή την ιδιότητα παρείχε «καλλιτεχνική θεραπεία» στα αγχωμένα παιδιά του Τερεζίν από τη συνεχή ψυχολογική πίεση που υφίσταντο. Επέμενε στην επίτευξη του στόχου της – «να αφυπνίσει την επιθυμία για δημιουργική δουλειά», βοηθώντας έτσι τα παιδιά να ξεπεράσουν τη σκληρή πραγματικότητα της καθημερινότητάς τους, στην οποία κυριαρχούσε ο τρόμος και η ασιτία.”
Τον Σεπτέμβριο του 1944, πριν την απελάσουν στο Άουσβιτς, η Φριντλ μάζεψε σε δυο βαλίτσες πέντε χιλιάδες παιδικά σχέδια, που τα έκρυψαν οι φρουροί του ορφανοτροφείου του γκέτο μέχρι που μεταφέρθηκαν στην εβραϊκή κοινότητα της Πράγας μετά το τέλος του πολέμου. Η Φριντλ είχε φροντίσει ώστε όλα τα παιδικά σκίτσα να έχουν υπογραφή σε κάθε φύλλο, καθώς και τον αριθμό του μαθήματος, το όνομα του παιδιού και την ημερομηνία. Τα σχέδια εκτίθενται μέχρι σήμερα στο Εβραϊκό Μουσείο της Πράγας, ενώ το 1964 είδαν το φως της δημοσιότητας σε μια σπουδαία έκδοση με τον τίτλο I Never Saw Another Butterfly, που περιλάμβανε ζωγραφιές και ποιήματα των παιδιών και των νέων του Τερεζίν. Μεταξύ αυτών και ο Πάβελ Φρίντμαν που στο ποίημά του έγραψε:
Επτά βδομάδες
έζησα εδώ,
κλεισμένος σ’ αυτό το γκέτο,
αλλά βρήκα τους ανθρώπους μου εδώ.
Οι πικραλίδες με καλούν
και οι λευκοί βλαστοί καστανιάς στην αυλή.
Μόνο που δεν είδα ποτέ άλλη πεταλούδα.
Εκείνη η πεταλούδα ήταν η τελευταία.
Οι πεταλούδες δεν ζουν πια εδώ,
σε αυτό το γκέτο.
Σήμερα η τέχνη του Τερεζίν είναι αντικείμενο μελετών και η Φριντλ Ντίκερ Μπραντάις θεωρείται κάτι σαν ιδρύτρια της σύγχρονής μας «art therapy». Επιζήσαντες του Τερεζίν τη θυμούνται και τη χαρακτηρίζουν “ένα μυστήριο της ομορφιάς και της ελευθερίας”.
Η Φριντλ, ο Πάβελ, σχεδόν όλα τα παιδιά του γκέτο* δολοφονήθηκαν στους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς.
—————————————————–
Πηγές
- https://jwa.org/encyclopedia/article/dicker-brandeis-friedl
- https://www.jewishmuseum.cz/en/collection-research/collections-funds/visual-arts/children-s-drawings-from-the-terezin-ghetto/
- https://www.he.duth.gr/sharedhistories/index.php/contents/human-rights-in-the-history-of-art/valuing-individual-human-life/butterflies-do-not-live-here/exercise-5
Οι πίνακες είναι έργα των παιδιών του Τερεζίν, υπό την καθοδήγηση της Φριντλ. Με τη σειρά τα ονόματα τους:
- Kurt Furtsel. Δολοφονήθηκε 12 ετών στο Άουσβιτς.
- Paul Sonnensheyn. Δολοφονήθηκε 12 ετών στο Άουσβιτς.
- Sonya Spitsova. Δολοφονήθηκε 13 ετών στο Άουσβιτς.
- Alice Gutmanova. Δολοφονήθηκε 15 ετών στο Άουσβιτς.
Η κεντρική εικόνα της δημοσίευσης όπως και ο τίτλος της είναι δανεικά, με όλο το σεβασμό, από το ομότιτλο άλμπουμ των παιδιών του Τερεζίν.
*Στο γκέτο του Τερεζίν βρίσκονταν 15.000 ανήλικα παιδιά. Εκτελέστηκε το 90% αυτών.
Δείτε / ακούστε
